Wees gerust, je bent niet de enige
Eten is tegenwoordig niet alleen maar functioneel. Waar en wat je eet kan bijvoorbeeld ook een bepaalde status uitdrukken. Bovendien is eten regelmatig gekoppeld aan gezelligheid.
Emotionele en psychologische factoren spelen ook een grote rol bij eten. Eten (of roken) wordt vaak gebruikt om vervelende gevoelens te onderdrukken. Het kan gaan om verdriet, eenzaamheid, depressiviteit, verveling enzovoorts. We noemen dit verschijnsel ‘emotioneel eten’ of ‘emotie-eten‘. Iets eten wordt als troost ervaren of als beloning. Helaas kun je op deze manier ook kilo’s aankomen.
Wanneer je last hebt van emotioneel eetgedrag gebeurt het vaak dat je afvalt en dan weer aankomt, eetbuien hebt, jezelf niet kan troosten of belonen zonder dat je eet. Een gezonde relatie met eten opbouwen vraagt veel van jezelf en van je omgeving.
Eten vanwege emotionele redenen is een van de grootste dikmakers. Je eet niet omdat je honger hebt, maar omdat je trek hebt en omdat het eten je blij maakt.
Herken je één van deze valkuilen?
Je bent de hele dag met eten of niet-eten bezig
Lijngerichte eters proberen af te vallen door minder te eten. Typerend hier is maaltijden overslaan na een flinke eetpartij. De lijngerichte eter is zo streng voor zichzelf tijdens het lijnen, dat het op lange termijn haast niet nageleefd kan worden. Voedsel wordt onderverdeeld in ‘verboden voedsel’ (‘Ik mag nooit meer chips eten’) en in ‘geoorloofd voedsel’ (Ik eet iedere dag veel rauwkost’). Wanneer zij hun opgestelde regels toch overtreden, leidt dit tot nare emoties die zij weg willen eten.
Hoe kun je hier het beste mee omgaan?
De lijngerichte eter moet leren dat afvallen (op lange termijn) pas zin heeft als hij of zij op verantwoorde wijze gaat eten. Bovendien betekent afvallen niet dat het nemen van sommige producten, zoals chocola verboden is. Neem het alleen met mate en geniet er dan ook van!
Gevoelens bepalen wat, wanneer en hoe je eet
Emotionele eters hebben moeite met het onderscheiden van het hongergevoel en andere onaangename gevoelens. Emoties zoals verveling en eenzaamheid verhogen de kans op eetbuien. Door het eten van zoetigheid en vetrijk voedsel, krijgt men even een prettig gevoel. Als snel verandert dit prettige gevoel in schuldgevoel en falen. Men komt zo snel in een vicieuze cirkel terecht.
Hoe kun je hier het beste mee omgaan?
Emotionele eters die willen afvallen, moeten leren hun gevoel en emoties beter te uiten en erkennen dat ze zich soms naar voelen. Verstop je niet achter eten, maar pak je problemen aan. Praat er bijvoorbeeld over met familie en vrienden. Soms kan sporten, zoals een rondje hardlopen ook ontspannend werken.
Jouw eetpatroon wordt beïnvloed door wat je ziet, hoort of ruikt
Externe eters krijgen een drang aan eten door het zien of ruiken van eten. Zij krijgen dus trek door prikkels van buitenaf. Ook laten externe eters zich vaak verleiden door de situatie waarin ze zich verkeren: Ze eten meer dan gewoonlijk in gezelschap.
Hoe kun je hier het beste mee omgaan?
Om al het lekkers van buitenaf te kunnen weerstaan, is het handig gezonde tussendoortjes in huis te hebben en mee te nemen voor onderweg. Als je favoriete programma aan staat of je maag begint te rommelen bij het zien of ruiken van lekkers kun je hier naar grijpen! Probeer jezelf bovendien af te leiden. Lees bijvoorbeeld een goed boek als je een patatje ruikt.
Jouw eetpatroon is aangeleerd, een gewoonte, net als de hond van Pavlov
Vaak hebben mensen trek in een specifieke situatie. Het is eigenlijk geen trek, maar een gewoonte. De gewoonte om de eten is ‘geconditioneerd’.
Als je vaak snacken combineert met tv-kijken, kan deze gewoonte ontstaan (en zo zijn er meer). Je zakt op de bak, zet de tv aan en krijgt trek. Terwijl je eigenlijk geen honger hebt, want je hebt nog niet zo lang geleden gegeten. Zo kan je jezelf ook aanleren om bij stress naar iets lekkers te grijpen. Zo zijn er veel situaties die je kunt koppelen aan trek, waardoor je gaat overeten.
Hoe kun je hier het beste mee omgaan?
Het heeft geen zin om de lekkere snack bij de tv ’s avonds te vervangen door een stuk komkommer. Zo kom je namelijk niet van je gewoontegedrag af! Je houdt het in stand en wees eerlijk. Je hebt geen zin in dat stuk komkommer, maar in iets lekkers.
Net als bij stoppen met roken, is het beter om de momenten door te komen door jezelf af te leiden. Wel met iets leuks, want als je in plaats van snacken bedenkt om de keuken eens flink schoon te maken … Dat stelde je juist uit. Dat werkt niet.
Probeer de momenten op tijd te vervangen door afleiding. Uiteindelijk verdwijnt de behoefte om bijvoorbeeld bij het tv-kijken te snacken. Het ‘dooft uit’.
Koolhydraatverslaving, een voorbeeld van de invloed van hormonen op eetgedrag
Hormoon: serotonine
Wat is een koolhydraatverslaving?
Een koolhydraatverslaving ontstaat doordat je, zonder dat je het gemerkt hebt, je stemming positief weet te beïnvloeden door het eten van meer koolhydraten. Wanneer je de koolhydraten uit je voeding probeert weg te laten, merk je dat vooral op het emotionele vlak. Je wordt prikkelbaar, kunt minder goed tegen stress of wordt ronduit somber. Je gebruikt koolhydraatrijke voeding als een soort medicijn om je beter te voelen.
Een koolhydraatverslaving veroorzaakt niet alleen overgewicht, maar kan, door een lange periode van verkeerde voedingskeuzes, ook hyperinsulinemie en diabetes II veroorzaken.
Waardoor wordt het veroorzaakt?
Een verslaving aan koolhydraatrijke voeding wordt veroorzaakt door een stoornis in de serotoninehuishouding. Er wordt door je lichaam niet voldoende serotonine aangemaakt, of het beschikbare serotonine wordt te snel afgebroken. Serotonine is een hormoon die niet alleen je stemming, emotie en slaap beïnvloedt maar ook je eetlust. Het eten van koolhydraten verhoogt de serotonineproductie, het eten van eiwitten heeft dit effect niet.
En er zijn meer hormonen die eetgedrag beïnvloeden.
Voedingscoach Zwolle 